6η Μαρτίου - Ημέρα κατά της σχολικής βίας

Τι είναι σχολική βία;
Πολλά. Πολλοί φαντάζονται ότι η σχολική βία έχει να κάνει μόνο με την άσκηση σωματικής βίας. Τα πράγματα είναι αρκετά πιο πολύπλοκα και πράγματι σε κάποιες φάσεις και ολίγον ασαφή.
Θα προσπαθήσω να καταγράψω τις μορφές βίας.

Σωματική βία: Έχει να κάνει με ξυλοδαρμό, σπρωξίματα σφαλιάρες, χαστούκια ή και γρονθοκοπήματα. Είναι ίσως οι πιο έντονες και προφανείς μορφές άσκησης βίας.

Λεκτική βία: Εδώ έχει να κάνει με εκφράσεις που χρησιμοποιούνται προκειμενου να χαρακτηρίσουμε κάποιον. Προφα;νώς οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν είναι κολακευτικοί και μειώνουν το άτομο στο οποίο αναφέρονται. Αρκετά συχνά εκφράσεις όπως βλάκας, ηλίθιος ή και άλλα είναι συχνά με τα παιδιά και αν ο αποδέκτης του χαρακτηρισμού είναι ηπιου χαρακτήρα, αυτή η συμπεριφορά θα έχει σαν αποτέλεσμα να κλεισθεί στον εαυτό του και να απομονωθεί. Αν όμως είναι ένα παιδί που είναι δυναμικό πιθανόν να έχουμε μια έντονη εκδήλωση βίας. Είναι γνωστό ότι τα αγόρια σε αυτές τις ηλικίες δείχνουν μια επιθετική συμπεριφορά κυρίως προσπαθώντας να επιβληθούν. Αυτό συνήθως καταλήγει σε καβγάδες. Πολλές φορές το παιδί που έχει δεχτεί τη φραστική επίθεση και έχει αντιδράσει βίαια αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως το παιδί που ξεκίνησε.

Ψυχολογική βία. Εδώ έχουμε συνδιυασμό των παραπάνω, με αποτέλεσμα ο μαθητής που είναι αποδέκτης των παραπάνω, να έχει μια έντονη πίεση. Να μη θέλει να πάει στο σχολείο, να μη τολμάει να μιλήσει, να μην έχει το θάρρος της γνώμης του.

Cyber Bullying. Το νέο φρούτο.΄Μια φωτογραφία, ένα βίντεο και η ανάρτησή του στο διαδίκτυο. Και εδώ η πίεση που ασκείται στον μαθητή είναι πάρα πολύ μεγάλη. Πολύ περισσότερο αν το βίντεο έχει μια προσωπική στιγμή. To cyber bullying αφορά το να σε φωτογραφήσουν - βιντεογραφήσουν, συνήθως με το κινητό, και να σε ανεβάσουν στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ. Μπορούν επίσης να αλλοιώσουν τα στοιχεία ή τα χαρακτηριστικά ή και να κάνουν μονταζ και να το ανεβάσουν σε κοινή θέα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να κάποια προσωπικά στοιχεία να γίνουν κοινό κτήμα. Στο σχολείο συζητιέται και όλοι κοιτάνε το θύμα και το σχολιάζουν. Με αυτό τον τρόπο ασκούνε έντονη ψυχολογική βία στο παιδί.
Ποιος μπορεί να είναι το "θύμα"; Συνήθως θύματα γίνονται μαθητές με κάποια αδυναμία, σωματική, εμφανισιακή, κάτι τέλος πάντων για να δώσει αφορμή και λαβή σε σχόλια. Ένα παρατσούκλι, που υπερτονίζει αυτό το χαρακτηριστικό μπορει να θεωρηθεί άσκηση ψυχολογικής βίας.
Ο χώρος μπορεί να είναι παντού μέσα στο σχολείο αλλά και έξω από αυτό. Συνήθως όχι σε πολύ φανερούς χώρους χωρις και να αποκλείεται.
Ο στιγματισμός επίσης είναι μια μορφή βίας. Το να χαρακτηρισθεί ένας μαθητής με κάποιο τρόπο που να τον ακολουθεί στο σχολείο είναι και αυτός μια μορφή άσκησης βίας.

Πως μπορούμε να το αντιληφθούμε; Χρειάζεται κάτι πολύ βασικό. Να βλέπουμε, να ακούμε και να ενδιαφερόμαστε. Αν το παιδί μας ξαφνικά αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το σχολείο, έχει μια άρνηση, αντιδρά αρνητικά σε δραστηριότητες του σχολείου, έχει μια μεταβολή στις επιδόσεις του (συνήθως μείωση), τότε έχουμε πολλές ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Ένας πολύ καλός τρόπος είναι όταν βλέπουμε κάποια ώρα το παιδί μας (ό,τι ώρα και αν είναι, και σε όποια φυσική κατάσταση και αν είμαστε), να αφιερώσουμε 10 λεπτά να το ρωτήσουμε τι κάνει, πως είναι, πως πέρασε τη μέρα του στο σχολείο. Όχι αν έγραψε διαγώνισμα, ή τι βαθμό πήρε, ή αν το εξέτασαν και τι είπε. Αυτά τα τελευταία είναι μια μάλλον παραπάνω πίεση και το παιδί αισθάνεται ότι αυτό που ενδιαφέρει είναι οι επιδόσεις και όχι το ίδιο το παιδί. Μέσα από αυτή τη συζήτηση θα μπορέσουμε να καταλάβουμε αν όντως, πάει καλά στο σχολείο ή όχι. Και το καλά δεν έχει να κάνει με βαθμούς.Έχει να κάνει με το πως περνάει στο χώρο εργασία του. Αρκεί να σκεφτούμε εμείς πως περνάμε στη δουλειά μας όταν κάποιος συνάδελφος μας τη σπάει. Και εμείς έχουμε γραμμές άμυνας που τα παιδιά πιθανόν να μην έχουν ακόμα.

Τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς είναι συνήθως κοινωνικά. Πολλές φορές ξεκινάνε από το σπίτι (κατά πολλούς τις περισσότερες φορές). Η αφετηρία είναι η καταπίεση που βιώνουν τα παιδιά στο σπίτι. Με το που φεύγουν από τον ελεγχόμενο χώρο του σπιτιού και βρίσκονται στο χώρο του σχολείου που βρίσκονται παιδιά μικρότερα, περισσότερο αδύναμα, οπότε του δίνεται η ευκαιρία να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο. Και αυτό κάνει. Εκεί αρχίζει να "πειράζει" τους μικρότερους μαθητές.

Μία πρακτική που αναπτύχθηκε για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας, είναι η πρακτική NO BLAME. Σε αυτή τη πρακτική δεν αποδίδονται ευθύνες και ο δράστης αλλά και το θύμα, μαζί με άλλα παιδιά που ήταν παρόντα στο περιστατικό αλλά και άλλα παιδιά που παίζουν το ρόλο του κοινού-κριτών σχηματίζουν μια ομάδα. Μετά από κάποιες κατ' ιδίαν συζητήσεις με τον μαθητή δράστη και με τον μαθητή θύμα, και αφού εντοπιστεί το πρόβλημα, μπαίνει σε όλη την ομάδα, όπου οι ίδιοι οι μαθητές λένε τη γνώμη τους και μοιράζουν τις ευθύνες. Επίσης οι ίδιοι οι μαθητές δίνουν λύσεις για το πρόβλημα. Όλοι μέσα από την ομάδα αναλαμβάνουν να περιφρουρήσουν τις αποφάσεις που θα παρθούν. Οι μαθητές φταίχτες επειδή ξέρουν ότι δεν θα τιμωρηθούν είναι ελεύθεροι να εκφραστούν και να πουν γιατί συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο.
Η παραπάνω διαδικασία είναι δύσκολο να γίνει και θέλει υπομονή αλλά και μερικές άλλες προϋποθέσεις. Πρέπει πρώτα απ' όλα να είναι ξεκάθαροι οι κανόνες λειτουργίας της ομάδας. Ο σύλλογος των καθηγητών πρέπει να είναι οργανωμένος και να έχει ενιαία στάση απέναντι στο πρόβλημα. Οι καθηγητές να είναι ουσιαστικά παρόντες στο χώρο, μέσα από τις εφημερίες τους, και να γίνονται παιδαγωγικές συνεδριάσεις στις οποίες θα συζητιούνται όλα αυτά τα θέματα.
Στα θετικά της μεθόδου αναφέρονται ότι όλοι οι συμμετέχοντες μαθητές ελέγχουν τα αποτελέσματα, δεν δίνεται τιμωρία και μπορούν να συντονίσουν αυτές τις συζητήσεις και οι καθηγητές χωρίς κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση.